Het vaginaal speculum is een medisch instrument dat gebruikt wordt om gynaecologische onderzoeken uit te voeren. Het is in de volksmond ook bekend als de eendenbek. Er zijn in Nederland meerdere versies op de markt die door huisartsen en gynaecologen worden gebruikt. Er zijn metalen herbruikbare varianten en eenmalige (‘disposable’) varianten van kunststof. Hoewel de metalen varianten lang meegaan (meer dan 500 onderzoeken), zijn ze zwaarder dan de kunststof varianten en worden ze na gebruik gesteriliseerd.

Het UMC Utrecht heeft CE Delft gevraagd een milieukundige vergelijking tussen deze varianten van het speculum op te stellen. Op basis van deze studie kan het UMC Utrecht beter onderbouwde keuzes maken bij de inkoop van vaginale specula.

In dit rapport presenteren we een milieukundige vergelijking tussen een eenmalig fossiel plastic speculum, een eenmalig biobased plastic speculum en een herbruikbaar metalen speculum. Deze verkennende levenscyclusanalyse (LCA) berekent de klimaatimpact (‘carbon footprint’) van de drie varianten per keer dat ze gebruikt worden in het UMC Utrecht. LCA is een gestandaardiseerde methode om de milieukundige prestaties van producten of processen over de hele levenscyclus te kwantificeren.

We concluderen dat het eenmalige speculum van biobased plastic en het herbruikbare metalen speculum beiden een lagere klimaatimpact hebben dan het eenmalige speculum van fossiel plastic. De geschatte klimaatimpact van herbruikbare specula (als deze 500 keer gebruikt worden) ligt circa 55% lager dan die van eenmalige specula van fossiel plastic. Hoewel de herbruikbare specula na ieder gebruik gesteriliseerd worden, heeft dit proces een lagere klimaatimpact dan de productie en het transport van eenmalige fossiele specula.