Nederlandse zorgverleners: versnelling energietransitie naar fossielvrij van levensbelang

Inmiddels ruim 140 organisaties en 1000 persoonlijke ondertekeningen voor de ‘Code Rood’ oproep van de organisatie Zorg voor Klimaat. Ook Amsterdam UMC sluit zich aan.

De conclusies van het IPCC rapport dat vorige week werd gepresenteerd door het VN klimaatpanel zijn duidelijk: de effecten van de klimaat-, biodiversiteits- en ecologische crisissen zijn nu al ontwrichtend en gedeeltelijk onomkeerbaar. Er is enorme haast, dit is onze laatste afslag voor een oplossing om een gezonde en leefbare toekomst voor ons allemaal veilig te stellen.

In het rapport wordt uitgebreid stilgestaan bij de negatieve effecten van de ontwrichting van ecosystemen op onze gezondheid, onder andere door opwarming van de aarde en daardoor extremere weersomstandigheden. Nederland is met zijn ligging uiterst kwetsbaar voor overstromingen. Nu al worden miljoenen mensen wereldwijd blootgesteld aan bosbranden,
overstromingen, langdurige droogte of extreme regenval en mislukte oogsten.

Het IPCC rapport leest als een ‘atlas voor menselijk lijden’. In Nederland zijn de negatieve gezondheidseffecten reeds zichtbaar. “In de huisartsenpraktijk zien wij nu al vroegtijdige sterfte en een toename van ziektelast door een toename in longaandoeningen, hart- en vaatziekten, infectieziekten, neurologische ziekten, hittestress en allergieën,” zegt huisarts en Arts Internationale Gezondheidszorg & Tropengeneeskunde Jorieke van der Stelt. En kwetsbaarheid begint al vóór de geboorte, zo meten we bij ongeborenen hoge blootstellingen aan schadelijke en hormoonverstorende chemicaliën, en heeft luchtvervuiling een negatief effect op hersenontwikkeling, geboortegewicht en zwangerschapsduur. Daarnaast kampen voornamelijk jongeren steeds vaker met psychische klachten zoals angst (‘solastalgie’) en moedeloosheid door de klimaatcrisis. ”Het enige medicijn hiervoor is het zo snel mogelijk stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen. En we moeten ons ontdoen van de in rijke landen heersende illusie dat een systeem van oneindige economische groei en onbegrensde consumptie op een eindige planeet houdbaar is. “Binnen de geneeskunde noemen we onbegrensde groei een tumor.”

Samen met andere bezorgde zorgverleners en geneeskundestudenten schreef Van der Stelt een “Code Rood” brief naar het kabinet. In de brief roepen ze onder meer het kabinet op om planetary health – de relatie tussen mens, dier en de gezondheid van de aarde – terug te laten komen in het gehele onderwijs, van basisonderwijs tot hoger onderwijs. “Klimaatgeletterdheid in Nederland is hard nodig”, zegt Arts Internationale Gezondheidszorg & Tropengeneeskunde in opleiding Inge Schepens. “Wij zijn onderdeel van de natuur en haar complexe ecosystemen, er is een groot gebrek aan kennis en bewustzijn over deze onderlinge relatie met gezondheid. Onderwijs kan de relatie met onze keuzes en gedrag zichtbaar maken en kan bovenal handelingsperspectief bieden.”

Docent verpleegkundige Annemarie Bergsma en geneeskundestudenten Jopke Janmaat en Arte Groenewegen zien het belang van klimaatonderwijs. “Ook in de geneeskunde en de verpleegkunde opleiding is er onvoldoende aandacht voor dit onderwerp”, vertelt Jopke, “daarom lees ik in mijn vrije tijd veel over de relatie tussen klimaat, milieu, biodiversiteit, sociale ongelijkheid en gezondheid. Het is vanzelfsprekend dat deze onderwerpen op korte termijn als een rode draad verweven moeten worden in onze opleidingen.” Als toekomstige arts wil zij voorbereid zijn op de toenemende negatieve gezondheidseffecten van de klimaatcrisis, en vooral de handvatten hebben deze te voorkomen.

Naast klimaatonderwijs pleiten de zorgverleners ervoor de gezondheid van de bevolking centraal te stellen met de aandacht voor klimaat, gezondheid en sociale gelijkheid op alle overheid beleidsterreinen. Tevens roepen zij op tot verduurzamen van de zorg. De boodschap van de zorgverleners wordt breed gedragen. Inmiddels hebben al meer dan 1000 individuen, waaronder vele hoogleraren klimaat-, zorg- en onderwijsexperts en meer dan 140 organisaties, de ‘Code Rood’ brief ondertekend. Zo ondertekenden naast zorgverzekeraars, onderwijsinstellingen en opleidingen, ook Amsterdam UMC, Utrecht UMC en het Zorginstituut sluiten zich aan.

Voor de zorg en haar meer dan 1 miljoen medewerkers lijkt de diagnose duidelijk: “De aarde heeft met meer dan 1℃ opwarming niet alleen koorts, maar wordt ook op andere gebieden aan haar lot overgelaten. Langer uitstel van de juiste zorg is catastrofaal voor de planeet en dus voor ons mensheid.”

Het belangrijkste doktersrecept van Zorg voor Klimaat? De bedreiging voor onze gezondheid wordt elke dag groter en vergt veranderingen op nooit vertoonde schaal. Met het huidige beleid gaan wij ruim over de 1,5℃ heen. Wij roepen het kabinet dringend op om in deze grootste crisis ooit per direct verantwoordelijkheid te nemen. De politiek kan ons enkel hoop en perspectief bieden door (inter)nationaal welzijn leidend te laten zijn binnen elke beslissing. Snelle, stevige en impactvolle actie mag niet langer uitblijven; stop fossiel, roep de burger op tot spaarzame omgang met grondstoffen, draag bij aan herstel van natuur en ecosystemen en kies voor een gezond en duurzaam voedsel-, transport- én onderwijssysteem.

Het code rood initiatief van Zorg voor Klimaat past in een internationale bredere beweging binnen de mondiale gezondheidszorg die zich uitspreekt over de noodzaak van klimaatactie. De World Health Organization noemt de klimaatcrisis, milieuvervuiling en biodiversiteitsverlies de grootste bedreiging voor de mensheid. The Lancet waarschuwde ‘Code Rood voor een gezonde toekomst’. Recent riepen dan ook meer dan 350 internationale gezondheidsorganisaties en 200 medische tijdschriften zoals The Lancet wereldleiders al op tot stevige actie van Westerse landen; “Wealthy nations must do much more, much faster”

De gehele brief en petities zijn hier in te zien.